آیه 6 سوره شوری

وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ اللَّهُ حَفِيظٌ عَلَيْهِمْ وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ «6»

بعد از آن از امهال كفار اخبار فرمايد:

وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا: آنانكه فرا گرفتند، مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ: غير از خدا دوستان كه شركاء و معبودان مشركانند. و تسميه شي‌ء به اسم لازم آن. اللَّهُ حَفِيظٌ عَلَيْهِمْ‌: خدا نگهبان است بر اعمال و اقوال و افعال آنان، و هيچ چيز از او فوت نشود، پس همه را جزا خواهد داد. وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ‌: و نيستى تو اى پيغمبر بر ايشان گماشته شده، يعنى بر تو واجب نيست كه موكل آنها باشى و محافظت اعمال آنها كنى، و از كفر ايشان دلتنگ مشو، بر تو همين تبليغ است.

«1» نور الثقلين، ج 4، ص 557 حديث 7 بنقل از مجمع البيان (نقل به مضمون)

«2» برهان، ج 4، ص 115.

جلد 11 - صفحه 398

وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ اللَّهُ حَفِيظٌ عَلَيْهِمْ وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ «6» وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ قُرْآناً عَرَبِيًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى‌ وَ مَنْ حَوْلَها وَ تُنْذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لا رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَ فَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ «7» وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِنْ يُدْخِلُ مَنْ يَشاءُ فِي رَحْمَتِهِ وَ الظَّالِمُونَ ما لَهُمْ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ «8» أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ وَ هُوَ يُحْيِ الْمَوْتى‌ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ «9» وَ مَا اخْتَلَفْتُمْ فِيهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَحُكْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذلِكُمُ اللَّهُ رَبِّي عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ «10»

ترجمه‌

و آنانكه گرفتند غير از او دوستان و ياورانى خدا نگهبان است بر آنها و نيستى تو بر آنها گماشته‌

و اينچنين وحى كرديم بتو قرآنى عربى تا بيم دهى اهل مكّه و هر كه را در اطراف آن است و بيم دهى از روز اجتماع تمام خلق نيست شكى در آن دسته‌اى در بهشت و دسته‌اى در دوزخند

و اگر خواسته بود خدا هر آينه قرار داده بود آنها را جماعت و گروهى واحد و ليكن داخل ميكند هر كه را ميخواهد در رحمتش و ستمكاران نيست براى آنها دوستى و نه يارى كننده‌اى‌

بلى گرفتند غير از او دوستانى و خداوند او است دوست و او زنده ميكند مردگانرا و او بر همه چيز توانا است‌

و آنچه اختلاف كرديد در آن از چيزى پس حكمش بسوى خدا است آن حكمفرماى شما خدا پروردگار من است باو واگذاردم كارم را و بسويش بازگشت مينمايم.

تفسير

خداوند متعال بعد از بيان عظمت خود و اشاره باختصاص حمد و ثنا و

جلد 4 صفحه 570

طلب رحمت و مغفرت بمقام ربوبى تهديد فرموده كفّار مكّه را كه جز خداوند معبودهاى باطلى را براى خودشان يار و ياور و مددكار و خداوندگار قرار دادند و آنها را ستايش و پرستش ميكنند و از آنها انتظار اجابت دعا و شفاعت گناه دارند چون به پيغمبر خود فرموده كه خداى بر حق مراقب اعمال و افعال آنان است و مجازات ميفرمايد آنها را بر حسب استحقاقشان و تو مسئول عمليّات آنها نيستى و نبايد از طرف آنها بامرى قيام نمائى و چنانچه خداوند وحى فرمود بتو و انبياء گذشته معارف حقّه را كه در آيات سابقه ذكر شد وحى فرموده است بتو قرآن را بزبان عربى فصيح كه اكمل و اشرف زبانها است براى آنكه بترسانى اهل مكّه را كه امّ القرى خوانده شده براى آنكه زمين از زير آن منبسط گشته و كسانيرا كه در اطراف آن يعنى ساير بلاد زمين سكونت دارند و بايد بجانب كعبه نماز بخوانند چنانچه در سوره انعام ذيل آيه و هذا كتاب انزلناه مبارك مفصّلا بيان شد از عذاب الهى و از روز قيامت كه روز حشر و جمع نمودن خلق اوّلين و آخرين است در صحراى محشر و شك و شبهه‌اى در آن نبايد باشد كه واقع خواهد شد و بيايد بخواست خدا و مردم در آنروز دو دسته شوند يك دسته ببهشت روند و متنعّم بنعم ابدى گردند و يك دسته در آتش سوزان جهنّم جاى گيرند در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه يكروز پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم خطبه خواند پس دست راست خود را بلند فرمود با آنكه مشت او بسته بود و فرمود اى مردم در دست من چيست عرضه داشتند خدا و پيغمبر او داناترند پس فرمود در آن نامهاى اهل بهشت است و نامهاى پدران و كسان آنها تا روز قيامت پس بلند فرمود دست چپ خود را و فرمود اى مردم آيا ميدانيد در كف من چيست عرضه داشتند خدا و پيغمبر او داناترند پس فرمود نامهاى اهل آتش است و نامهاى پدران و كسان آنها تا روز قيامت بعد فرمود خدا بعدل حكم كرد خدا بعدل حكم كرد فرقه‌اى در بهشت و فرقه‌اى در آتشند و خداوند ميفرمايد كه اگر ميخواست خدا مردم تمامى متديّن بدين حق باشند اگر چه بغير اختيار باشد قرار ميداد آنها را اهل يك دين حق كه اسلام است قهرا و بلا اختيار مانند ملائكه ولى خدا ميخواهد مردم بتأمّل و تفكّر در آيات و باختيار خودشان داخل در دين اسلام شوند و باستحقاق بنعيم جنان‌

جلد 4 صفحه 571

برسند تا لذّت آنها اكمل و مقامشان ارفع باشد و رحمت خداوند بمورد و محلّ قابل برسد و كسانيكه ظلم نمودند بر خودشان بشرك و كفر و اعراض از ذكر خدا و پيغمبر و امام بحق و آزار نمودند ايشان را بانكار و تكذيب نيست براى آنها در قيامت دوست و ياورى كه بتواند با آنها كمكى نمايد و از آنان دفع عذابى كند بلى آنها بجز خدا ياران و ياورانى اتّخاذ نمودند براى خودشان باميد آنكه شفاعت نمايند و كمك كنند در حوائج آنها غافل از آنكه ولى و والى و مولى و خداوندگار و نگهبان و نگهدار بندگان خداى بحقّ است نه بت و معبودهاى باطل ديگر و او است كه زنده ميكند مردگانرا در روز موعود و بر هر امرى از اماته و احياء و نگهبانى و نگهدارى و يارى و ياورى بندگان قدرت دارد و در محلّ خود اعمال ميفرمايد و آنچه را اختلاف نمايند مردم در آن از دين و مذهب و معارف و احكام حكم آن در دنيا به بيان حق و باطل و در آخرت بارائه دادن محقّ و مبطل با خدا است بگو اى پيغمبر اين خداى حاكم بحقّى كه شما داريد پروردگار من است من در تمام امور بخداى خود توكّل و اعتماد مينمايم و در تمام حوائج خود باو رجوع نموده و توسّل ميجويم شما هم بايد مانند من باشيد و تبعيّت از رويّه من نمائيد.

وَ الَّذِين‌َ اتَّخَذُوا مِن‌ دُونِه‌ِ أَولِياءَ اللّه‌ُ حَفِيظٌ عَلَيهِم‌ وَ ما أَنت‌َ عَلَيهِم‌ بِوَكِيل‌ٍ «6»

و كساني‌ ‌که‌ گرفتند ‌از‌ ‌غير‌ خداوند تبارك‌ و ‌تعالي‌ اوليائي‌ خداوند حفظ ميفرمايد ‌بر‌ ‌آنها‌ اعمال‌ و رفتار ‌آنها‌ ‌را‌ و نيستي‌ تو ‌بر‌ ‌آنها‌ عهده‌دار فقط بايد انذار كني‌ خواه‌ بپذيرند و خواه‌ نپذيرند.

وَ الَّذِين‌َ اتَّخَذُوا مِن‌ دُونِه‌ِ أَولِياءَ شامل‌ ميشود تمام‌ مشركين‌ ‌که‌ آلهه ‌خود‌ ‌را‌ اولياء ‌خود‌ گرفتند و تمام‌ كفار ‌را‌ ‌که‌ تحت‌ فرمان‌ الهي‌ نرفتند و فرستادگان‌ ‌او‌ ‌را‌ تكذيب‌ كردند و اطاعت‌ رؤساء ‌خود‌ كردند و تمام‌ ضالّين‌ ‌که‌ اطاعت‌ مضلّين‌ نمودند و تمام‌ فسّاق‌ و فجّار ‌که‌ اطاعت‌ رؤساء ‌خود‌ ‌را‌ نمودند و بالجمله‌ بغير دستور و فرمان‌ الهي‌ دستور ديگري‌ اتّخاذ كردند.

اللّه‌ُ حَفِيظٌ عَلَيهِم‌ تمام‌ افعال‌ و اعمال‌ و رفتار و كردار ‌آنها‌ ‌در‌ نزد ‌خدا‌ محفوظ ‌است‌ چه‌ امور قلبيّه‌ ‌آنها‌ ‌از‌ عقائد فاسده‌ و چه‌ نفسيّه‌ ‌آنها‌ ‌از‌ صفات‌ خبيثه‌ و چه‌ جوارحيّه‌ ‌آنها‌ ‌از‌ اعمال‌ سيئه‌ فرداي‌ قيامت‌ برخ‌ ‌آنها‌ كشيده‌ ميشود چنانچه‌ ميفرمايد (و وجدوا ‌ما عملوا حاضرا) كهف‌ آيه 47‌-‌ و شهود ‌هم‌ شهادت‌ ميدهند ‌که‌ ‌از‌ ‌آن‌ جمله‌ اعضاء و جوارح‌

جلد 15 - صفحه 456

‌آنها‌ و ملائكه موكّلين‌ ‌به‌ ‌آنها‌ و كتبه اعمال‌ و انبياء ‌آنها‌ و ‌غير‌ اينها.

وَ ما أَنت‌َ عَلَيهِم‌ بِوَكِيل‌ٍ وظيفه انبياء تبليغ‌ و دعوت‌ و اتيان‌ ‌به‌ معجزات‌ و اقامه حجّة و اتمام‌ حجت‌ و بيان‌ احكام‌ و بشارت‌ و انذار ‌است‌ ‌اگر‌ كسي‌ قابليت‌ هدايت‌ داشته‌ ‌باشد‌ و نور ايمان‌ قلب‌ ‌او‌ ‌را‌ روشن‌ كند هدايت‌ ميشود و ‌اگر‌ كسي‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌از‌ قابليت‌ انداخته‌ و قلب‌ ‌خود‌ ‌را‌ بظلمت‌ شرك‌ و كفر و ضلالت‌ و فسق‌ و فجور سياه‌ و تاريك‌ كرده‌ هدايت‌ نميشود پيغمبران‌ مأمور نيستند ‌که‌ الا و ‌لا‌ بد بايد اينها ‌را‌ هدايت‌ كنند بلي‌ البتّه‌ دوست‌ ميدارند ‌که‌ اينها هدايت‌ شوند و اجر ‌آنها‌ كامل‌تر گردد و ‌از‌ كفر ‌آنها‌ مشمئز مي‌شوند.

]

(آیه 6)- به تناسب اشاره‌ای که در آیات گذشته به مسأله شرک شده، در این آیه به نتیجه کار مشرکان و انتهای مسیرشان پرداخته، می‌گوید: «کسانی که غیر خدا را ولیّ خود برگزیدند خداوند حساب همه اعمال آنها را نگه می‌دارد، و از نیاتشان آگاه است» (وَ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ اللَّهُ حَفِیظٌ عَلَیْهِمْ). تا به موقع حساب آنها را برسد و کیفر لازم را به آنها بدهد.

سپس روی سخن را به پیامبر صلّی اللّه علیه و اله کرده، می‌گوید: «تو مأمور نیستی که آنها را مجبور به قبول حق کنی» (وَ ما أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَکِیلٍ).

وظیفه تو تنها ابلاغ رسالت، و رسانیدن پیام خدا به همه بندگان است.